Verhalen en gebeurtenissen van onze voorouders vind je terug in uitgaves van erfgoedcellen, heemkringen en geschiedenisboeken. Deze hap-klare brokken vertellen over onder andere het leven in de vorige eeuwen. Maar elkeen die zelf actief op zoek gaat in oude archieven wordt vroeg of laat met oude teksten geconfronteerd. En als je dan geen paleograaf bent is het zéér moeilijk om bijvoorbeeld oude aktes te lezen, laat staan te ontcijferen.
In dit leerboek zijn 50 transcripties opgenomen, mét een foto van de akte, die geschikt zijn als oefentekst voor het oud-Limburgs schrift. Ze vertegenwoordigen een goede geografische spreiding. Alle teksten zijn afkomstig van in Limburg wonende schrijvers en bevatten zoveel mogelijk verschillende onderwerpen. De oude handschriften zijn afkomstig van kloosters, ambachtsgilden, schepenbanken, notarissen, families, gemeenten en gewestelijke instellingen. Elke transcriptie heeft een koptekst die in het kort de inhoud beschrijft en de herkomst van de tekst. De complexe woordgeschiedenis van het gebied dat nu Nederlands-Limburg is en verschillend is van de rest van Nederland zorgt ervoor dat deze paleografisch een buitenbeentje is.
De oude aktes bevatten interessante en boeiende verhalen waaruit je heel wat opsteekt over het dagelijks leven van onze voorouders. Zo is er een lijst met vragen uit Roermond om aan verdachten van toverij te stellen. Of de vraag van een koster/schoolmeester die na 29 jaar trouwe dienst opslag vraagt omdat hij gaat trouwen én niet dezelfde verloning krijgt als zijn collega’s in dezelfde gemeente Venlo. Het recept tegen de pest uit het register van recepten tegen kwalen & ziekten geeft een idee van de toenmalige denkwijze over de gezondheid. Net zoals de eedsformule van chirugijnen wanneer zijn in dienst van de stad Maastricht traden.
Onderzoekers zullen eerder dan leken gebaat zijn bij dit boek. Voor de leken zijn de aktes té moelilijk leesbaar en ontbreekt een ‘vertaling’ in het huidige Nederlands. Zo gaat voor de leek een groot deel van de informatie verloren. Dit kan hopelijk in een volgende editie!? Bij de transcriptie waarin de afkomst van een man bewezen werd aan de hand van vier families lang moederzijde was ik vollédig de pedalen kwijt. Uit één bepaalde akte lijkt het wel alsof er de jaren vijftienhonderd reeds Engelstalige woorden in zwang waren. Zo staat er geschreven in een akte uit het archief van de schepenbank van Echt dat “der breyff (brief) gecancellert were (worden)”!!
Truus Roks is archivaris bij het RHCL (Regionaal Historisch Centrum Limburg) te Maastricht en doceert paleografie.
ondertitel: Les & Oefenboek voor het leren lezen van oude handschriften