Carel Baten alias Carolus Battus was afkomstig van Gent. Omwille van de godsdienstvervolgingen in de zestiende eeuw kwam de lutherse vluchteling, Carolus Battus, via Rostock, Frankrijk, Hamburg en Antwerpen in Dordrecht terecht. In deze stad settelde hij zich als stadsgeneesheer met zijn gezin. Het feit dat Battus, van opleiding arts, een kookboek schreef moet gezien worden in de geest van die tijd. Voedsel werd gezien als een verlengstuk van de behandeling van de geneeskunde, als een medicijn, het kon ziekten voorkomen en genezen.
Opmerkelijk is dat Battus het kookboek in het Nederlands schreef en niet in het Latijn, de gangbare taal voor academici. Het doel was dus om een breder publiek te bereiken. Dit boek is nooit apart uitgegeven, maar steeds als bijlage aan het ‘Medecynboec’ van Jan Canin van Dordrecht. Dit boekwerk had een folioformaat met meer dan 700 pagina’s. De 28 laatste pagina’s bevatten het ‘Excellenten cocboeck’ van Battus, met driehonderd recepten. Er worden heel wat dure specerijen en niet-doordeweekse ingrediënten gebruikt waaruit blijkt dat dit geen receptenboek was voor de gewone man.
De keuken van vandaag verschilt hemelsbreed van die van meer dan vijfhonderd jaar geleden. Het was toen hard werken. Werkelijk alles moest toen voorbereid worden. De kip geplukt, krenten ontpit, specerijen verpulverd in de vijzel. Een keuken was toen totaal anders ingericht, met een open haard en een kookpot aan de haak. Er werd gewerkt met komforen om eten te garen en/of warm te houden. De keukenmeid gebruikt een ‘stremijn’ om vloeistoffen te zeven. De hedendaagse keukenprinses gebruikt nu nog neteldoek of stramiendoek!
Erasmus had een grote invloed op de tafelcultuur van die tijd. De vele wellevendheidsteksten die hij schreef samen met de etiquette voor de jeugd waren een onderdeel van de opvoeding voor elkeen. Tafelgerei was, net zoals nu, zeer modegevoelig. Technologische ontwikkelingen, gebruik van andere materialen en internationale modetrends zorgden voor een evolutie naar het individuele eetgerei.
De hertaling van de driehonderd gerechten moet een intensief werk geweest zijn. Chapeau en een dankjewel aan de “hertaler” omdat we nu de recepten van weleer kunnen lezen én uitproberen in onze keuken! Wat meteen opvalt is dat het smakenpallet en de ingrediënten over vijfhonderd jaar sterk veranderd is. Waar men indertijd het hele dier gebruikte, van kop tot staart, is dit nu beperkt tot bepaalde delen. Ook werden er ontzettend veel eieren gebruikt. Heb je zin om zelf aan de slag te gaan. Dat kan. Met de dertig recepten van Battus voor de moderne keuken. Je kan onder andere kiezen uit een hutsepot van hert, saupiquet bij geroosterd konijn of een kruisbessenmoes.
Dit unieke boek is mooi verzorgd met talloze afbeeldingen van schilderijen en etsen met daarop mensen aan tafel of in de keuken. Verder zijn er veel kopieën van de oorspronkelijke gerechten en foto’s met museaal zestiende-eeuws tafelgerei. Het is een uitdaging voor de liefhebber om de oud-Nederlandse teksten proberen te lezen en te begrijpen.
Deze verzorgde uitgave is een absolute aanrader!
Ondertitel: "Proef de smaak van de 16de eeuw".