Thorn, het witte stadje in Nederlands-Limburg, heeft een geschiedenis om U tegen te zeggen. Tot aan de Franse Revolutie was dit stadje een ministaatje, het Damesstift Thorn. Het was een klein, onafhankelijk vorstendom binnen het Heilige Roomse Rijk. In de middelleeuwen was een stift oorspronkelijk een kloostergemeenschap. Dit evolueerde later naar een onderkomen voor ongehuwde dochters, van hogere adel, in afwachting van een eventueel huwelijk.
Vorsten en graven van het Heilige Roomse Rijk parkeerden in damesstiften, zoals in Thorn, hun dochters, zussen en nichten. Deze vrouwen kregen in het stift een aangepaste opleiding. Zo kregen ze lessen in het Frans, muzieklessen en omgangsvormen. Gelijktijdig verwierven de vrouwen een inkomen, een prebende, om in hun levensonderhoud te voorzien. Zo’n prebende bracht engagementen met zich mee zoals het deelnemen aan gemeenschappelijke activiteiten, lessen en een aantal dagen aanwezigheid per jaar.
De historicus Joost Welten neemt de lezer mee op de reizen van de adellijke dames doorheen Europa. We volgen hun levens als stiftdame, als schaakstuk in de huwelijkspolitiek en de verkiezingsstrijd tot vorstin-abdis. We maken kennis met de rituelen en de representaties via schilderijen. Het lidmaatschap vereiste wel een uitgebreide stamboom die vele generaties terugging.
Tot nu toe is er weinig onderzoek gedaan naar de stiftdames van Thorn. Dit wijt de historicus aan verschillende factoren. Thorn past niet in de nationale geschiedenis van Nederland, omdat het een zelfstandig landje was in het Duitse Rijk. Onbegrip en onbekendheid voor de aard van het stift is ook een belangrijke sleutel. Lang ontbrak het ook aan geschreven bronnen en egodocumenten. Het ontsluiten van archieven speelt dus een belangrijke rol in dit gegeven.
Het opzet van dit boek is een inhoudelijk samenhangend geheel over een bepaalde periode te vertellen. Daarom werd gekozen voor het stift onder Cunegonda van Saksen, de laatste vorstin-abdis, op het einde van de achttiende eeuw. Het boek belicht de leefwereld waarin Cunegonda leeft en hoe zij de stap zet van prinses tot baas van het stift. Een stift dat een belangrijk deel rol speelt bij de opvoeding van hoogadellijke jonge vrouwen. Interessant zijn ook de vragen die naar voren komen of er ook buiten de lijntjes van het keurslijf kon gekleurd worden en of er ruimte was voor ‘emancipatie’.
Dr. Joost Welten is onderzoeker aan het Instituut voor Geschiedenis van de Universiteit van Leiden. Hij publiceerde eerder over Napoleon.
Deze vergeten geschiedenis wordt op een zeer leesbare én boeiende manier verteld.