Zelden heeft een proloog van een boek me zó nieuwsgierig gemaakt, me zó getriggerd om verder te lezen. Mensen, zoals jij en ik, bezochten zo’n 400 jaar geleden de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen. Net zoals vandaag liepen er continue bezoekers in en uit. Ieder met zijn/haar eigen doel of reden. De schrijfster verwijst hiervoor naar het schilderij ‘De strijd tussen Vasten en Vastenavond’ van Pieter Bruegel de Oude, afkomstig uit het Limburgse Kleine-Brogel bij Peer. Op het schilderij, tevens de cover van dit boek, is er van alles te beleven net zoals in de middeleeuwse setting van de O.L.V.-kathedraal.
Na de proloog vind je een tijdlijn van 1352 tot 1571. Ze bevat tegelijkertijd de hoogtepunten van de bouw van de O.L.V.-kathedraal, de topics van de Antwerpse geschiedenis, de toenmalige ommelanden en de buurlanden van het huidige België.
Interessant voor (amateur)onderzoekers zijn de bijgevoegde uitgebreide bronverwijzingen én bibliografie. Midden in het boek vind je een vijftigtal pagina’s met mooie illustraties, foto’s, afbeeldingen van etsen van de kathedraal en haar interieur door de eeuwen heen.
Geschiedenis is altijd boeiend als het vanuit de verhalen en de gebeurtenissen van mensen verteld wordt. Naakte data en feiten worden eerder saai bevonden. Wendy Wauters heeft dit goed begrepen. ‘De geuren van de kathedraal’ leest als een teletijdmachineverhaal. Zo is er het gesteggel tussen de verschillende predikanten van de katholieke kerk, de hervormers en andere religieuze strekkingen. De vele schrijfsels en verwijzingen uit reisdagboeken van buitenlandse bezoekers geven een caleidoscopisch beeld van de Nederlanden en Antwerpen in het bijzonder. Je leest over de impressies van de Duitse kunstenaar Albrecht Dürer, de Spaanse ambtenaar Vincente Alvārez, de Italiaanse reiziger Antonio De Beatis en de Zwitser Thomas Platten de Jongere. De citaten van kapelaan Christiaan Munters uit Kuringen bij Hasselt dragen bij aan de tijdsgeest.
De middeleeuwers hadden dezelfde besognes als wij wanneer het over de gezondheid gaat. Ze hadden soortgelijke zorgen bij het uitbreken van epidemieën, zoals de pest toen en corona nu. Het verbranden van kruiden of het dragen van een pomander was zo’n alternatief voor onze huidige CO2-meter om de luchtkwaliteit te verbeteren. Net zoals nu vaardigde de overheid maatregelen uit om de ziekte trachten in te dijken.
Grote kalenderbladen, een soort almanakken, om thuis op te hangen bevatten informatie over het weer, de zon- maancyclus, heiligendagen, wettelijke feestdagen (meer dan dertig(!)), marktdagen, de beste dagen om te aderlaten of de nagels te knippen. Geen idee of er ook een mopje op stond zoals de hedendaagse kalender van De Druivelaar J.
De beschrijving van Daniël Defoes geurlandschap in een kerk ten tijde van de pest is een goede insteek. Maar vooral de vele verhalen van het dagelijkse leven maken dit boek uitermate boeiend. Het geurenpallet van een kerk uit de middeleeuwen wordt verspreid aan de hand van een waaier van onderwerpen zoals wierook, lijkgeur, urine van honden en katten, brandende kaarsen, kruiden, boerderijgeuren, vuilwaterstromen, nabijgelegen slachthuizen, ongewassen pelgrims, miasmata, pomanders en welriekende paternosters.
Leerrijk maar niet belerend. Zo ervaar ik de aangesneden thema’s over de sacramentsmis, het aantal kerkelijke feestdagen, de evolutie van de bouw van de O.L.V.-kathedraal, de broederschappen, de processies, het belang van symboliek, de spirituele geur, de kathedraalbrand, de Beeldenstorm en de veertigdagentijd.
Het is vandaag haast niet te bevatten dat er in de middeleeuwen dagelijks meer dan honderd missen verspreid over de vele zijaltaren opgedragen werden. Maar de verscheidenheid aan bezoekers is nog steeds quasi hetzelfde gebleven. Toen en vandaag werd de O.L.V.-kathedraal bezocht door parochianen, marktlui, pelgrims, reizigers, scheepslui, werklieden en mensen zoals jij en ik.
‘De geuren van de kathedraal’ is het eerste werk van de Wendy Wauters, doctor in de wetenschappen. Wat een binnenkomer!
Ondertitel: "De overweldigende 16de eeuw in Antwerpen".